Niezależnie od gwałtownych wzrostów zachorowań na Covid-19 i wprowadzanych obostrzeń, pacjenci chorzy na raka muszą znaleźć szybką i sprawną pomoc medyczną. W ich przypadku każde opóźnienie leczenia może zmniejszyć szanse na wyleczenie – podkreśla Maria Marczak-Ziętkiewicz, lekarz specjalista radioterapii onkologicznej z Centrum Radioterapii Amethyst w Krakowie.

Jak wygląda codzienność Centrum Radioterapii w trakcie epidemii?

Maria Marczak-Ziętkiewicz: Jeśli mówimy o terapii, to leczymy tak samo jak przed pojawieniem się zachorowań na Covid-19.  Stosujemy teleradioterapię, brachyterapię i leczenie skojarzone u wszystkich pacjentów, których plan leczenia wymaga wykorzystania takich procedur.

Okoliczności leczenia uległy jednak głębokim przeobrażeniom, od wielu miesięcy pracujemy, przestrzegając ścisłego reżimu sanitarnego.  Zasady te obejmują także pacjentów, którzy poddawani są pomiarowi temperatury, wypełniają ankiety związane z koronowirusem, muszą się dostosować do obowiązujących reguł, które mogą być dla nich czasem uciążliwe.

Dotyczy to m.in. ograniczeń we wchodzeniu do naszej placówki z osobami towarzyszącymi i obowiązku przychodzenia na wyznaczoną godzinę terapii czy wizyty.

Trzeba jednak pamiętać, że wszystkie te obostrzenia mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa zarówno chorym, jak i naszemu zespołowi oraz utrzymaniu ciągłości pracy ośrodka.

Wiele przychodni wprowadziło w tym czasie teleporady. Czy korzystacie z nich również w przypadku chorych na nowotwory?

M.M-Z.: Teleporady stanowią część naszych kontaktów z pacjentami. W żaden sposób nie mogą zastąpić wizyty kwalifikacyjnej do leczenia i wizyt kontrolnych w trakcie radioterapii. Jednak w innych przypadkach pacjenci chętnie korzystają z możliwości telekonsultacji, co pozwala zrezygnować im z trudów podróży oraz ograniczyć ryzyko wynikające ze stanu epidemii.

Jednak w niektórych sytuacjach ocenia się, że teleporady mogły znacznie opóźnić diagnostykę chorych onkologicznie.

M.M-Z.: Owszem, można sobie wyobrazić taką sytuację, ale w grupie pacjentów leczonych w Centrum jesteśmy na innym etapie leczenia. Proszę pamiętać, że radioterapia stanowi pewien element postępowania onkologicznego. Do nas trafiają pacjenci, którzy są albo w trakcie leczenia, albo po etapie diagnostyki. Teleporad nie stosujemy mechanicznie. Najpierw lekarz przygotowuje listę pacjentów, którym można  zaproponować wizytę w formie teleporady. Potem do tych wybranych pacjentów dzwoni nasz pracownik Punktu Obsługi Pacjenta i uzgadnia z chorym czy teleporada będzie mu odpowiadała. Czasami zdarza się, że w wyniku teleporady lekarz ustala termin normalnej, stacjonarnej wizyty.

Wielu onkologów alarmuje, że reżim epidemiczny spowodował znaczny spadek diagnozowanych nowotworów i zmniejszenie liczby pacjentów onkologicznych, co jest bardzo niepokojące.

M.M.Z.: W naszym centrum spadek liczby pacjentów był wyraźnie widoczny w kwietniu, maju i czerwcu. W marcu leczyliśmy 180 chorych dziennie, ale w kolejnych miesiącach było ich już 140, 120, 110. Dodatkowo w okolicach sierpnia i września zaobserwowaliśmy inne niepokojące zjawisko. Cześć pacjentów trafiała do nas w zaawansowanym stadium choroby nowotworowej. Gdy analizowaliśmy ich historię choroby, było wyraźnie widać, że utknęli gdzieś na etapie diagnostyki, czasem sami czekali, obawiając się kontaktu ze służbą zdrowia w trakcie epidemii. Ich terapia rozpoczęła się z dwu- lub trzymiesięcznym opóźnieniem. Niestety w przypadku nowotworów w późniejszym stadium trzeba stosować dłużej trwającą terapię, a szanse na wyleczenie maleją.

Ilu w tej chwili pacjentów leczy się w Centrum Radioterapii Amethyst w Krakowie?

M.M.-Z.: 170-180 dziennie, czyli podobnie jak przed wybuchem epidemii. W Poradni Radioterapii rejestrujemy obecnie więcej wizyt niż kiedykolwiek wcześniej. Ale towarzyszy nam niepokój, że kolejne ograniczenia związane z epidemią znowu przestraszą pacjentów, którzy wstrzymają wizyty i zostaną w domu. Dlatego apeluję do wszystkich – leczenia raka nie może czekać na lepsze czasy. Niezależnie od apeli o pozostanie w domu, każdy niepokojący objaw powinien być skonsultowany z lekarzem.

Czy w związku z epidemią wprowadzacie jakieś zmiany w procedurach terapeutycznych?

M.M.Z.:  Na początku epidemii, zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Radioterapii Onkologicznej i Polskiego Towarzystwa Onkologicznego zmodyfikowaliśmy postepowanie u części pacjentów stosując uproszczone schematy terapeutyczne, pod warunkiem utrzymania tej samej skuteczności leczenia.

Jednym z największych ograniczeń jest dla nas dostępność łózek szpitalnych. Hospitalizacji wymagają pacjenci poddawani zabiegom w znieczuleniu ogólnym, pacjenci z powikłaniami oraz będący w trakcie równoczasowego leczenia skojarzonego. W tym ostatnim przypadku zwiększyliśmy współpracę z ośrodkami, które stosują chemioterapię ambulatoryjną, co sprawia, że pacjenci na leczenie przyjeżdżają z domu.

Epidemia to stres nie tylko dla pacjentów, ale również dla całego personelu medycznego. Jak radzicie sobie z tej sytuacji?

M.M.Z.: Rygor sanitarny jest nieuniknionym utrudnieniem dla wszystkich. Przyjmujemy pacjentów zabezpieczeni dodatkowymi środkami ochrony osobistej, trudniej jest się przywitać, maseczki zasłaniają uśmiech, utrudniają porozumiewanie szczególnie z osobami starszymi, gorzej słyszącymi.

Lęk wynikający z sytuacji epidemiologicznej potęguje często niepokój pacjenta związany z chorobą nowotworową i sprawia, że w relacji obustronnie jest więcej napięcia i emocji. To dla nas dodatkowe wyzwanie.

Utrudnienia dotyczą także pracy w zespole – utrzymujemy dystans, pracujemy na zmiany, aby ewentualna kwarantanna objęła jak najmniejszą liczbę osób, także w dyżurkach nosimy maseczki.  Ale to nie są kluczowe sprawy. Najistotniejsze jest to, że od wielu miesięcy potrafimy utrzymać ciągłość funkcjonowania naszej placówki i leczenia chorych. To daje nam satysfakcję i siłę do dalszej pracy.

Już 28 października odbędzie się II Międzynarodowa Konferencja „Multidyscyplinarnie o onkologii”, organizowana przez Centrum Radioterapii Amethyst oraz Szpital Specjalistyczny im. L. Rydygiera.

Tematem przewodnim będzie skuteczność leczenia i jakość życia pacjenta jako cel nowoczesnej radioterapii onkologicznej. Specjaliści z kraju oraz międzynarodowe autorytety w dziedzinie onkologii rozmawiać będą o nowoczesnych technologiach medycznych. Ich założeniem jest nie tylko wyleczenie czy wydłużenie życia chorego, ale zachowanie jakości życia ocenianego jako możliwość dobrego funkcjonowania i zachowania dobrostanu psychicznego w obliczu choroby nowotworowej.

Wśród prelegentów pojawią się m.in. prof. dr n. med. Anca Lidia Grosu, kierownik Katedry Radioterapii w Szpitalu Uniwersyteckim we Freiburgu, prof. dr n. med. Guy Storme z Kliniki Radioterapii Szpitala Uniwersyteckiego UZ w Brukseli oraz prof. dr n. med. Razvan Galalae, dyrektor medyczny sieci Amethyst Radiotherapy,  kierownik Kliniki Radioterapii w SzpitaluEVK w Gelsenkirchen.  Podczas konferencji omówiona zostanie również kwestia polskich potrzeb z zakresu terapii onkologicznej i małopolskie doświadczenia Centrum Radioterapii Amethyst.

II Międzynarodowa Konferencja „Multidyscyplinarnie o onkologii” odbędzie 28 października w sali konferencyjnej Szpitala Specjalistycznego im. Ludwika Rydygiera w Krakowie.

Pierwsza edycja konferencji połączona była z uroczystością otwarcia Centrum Radioterapii Amethyst w 2013 roku, a temat przewodni stanowiło leczenie skojarzone i zespoły wielospecjalistyczne jako szansa na większą skuteczność leczenia onkologicznego.  Obecnie interdyscyplinarne podejście staje się normą, jest również  zalecane przez Ministerstwo Zdrowia w ramach wprowadzonego pakietu onkologicznego. Jest więc nadzieja, że technologie medyczne omawiane podczas tegorocznej edycji również znajdą powszechne zastosowanie w służbie zdrowia.

 

PROGRAM KONFERENCJI

9.00 – 9.15 otwarcie konferencji i rozpoczęcie sesji naukowej przez moderatora dr n. med. Marcina Hetnała

9.15 – 10.45:

prof. dr n. med. Anca Lidia Grosu, kierownik Katedry Radioterapii w Szpitalu Uniwersyteckim we Freiburgu:  Koncepcja biologiczna obszaru tarczowego – znaczenie diagnostyki obrazowej w planowania radioterapii;

prof. Bernhard Holzner, Klinika Psychiatrii i Psychoterapii w Szpitalu Uniwersyteckim w Innsbrucku:  Ocena jakości życia wyznaczona stanem zdrowia –  nowy, pierwszorzędowy punkt końcowy w onkologii;

Ewelina Żarłok, Fundacja Onkologia 2025: Optymalne schematy leczenia a planowanie zasobów w onkologii;

10.45 – 11.15 Przerwa kawowa

11.15 – 14.00:

prof. dr n. med. Guy Storme, Klinika Radioterapii Szpitala Uniwersyteckiego UZ w Brukseli: Radioterapia stereotaktyczna / radiochirurgia – nowa jakość w leczeniu guzów nieoperacyjnych oraz przerzutów;

 prof. dr n. med. Razvan Galalae, dyrektor medyczny sieci Amethyst Radiotherapy,  kierownik Kliniki Radioterapii w SzpitaluEVK w Gelsenkirchen:  Nowe spojrzenie na brachyterapię  –  wskazania, techniki i odległe wyniki leczenia;

 dr n. med. Marcin Hetnał, dyrektor Centrum Radioterapii Amethyst w Krakowie: Radioterapia stereotaktyczna i brachyterapia – doświadczenia własne;

dyskusja i podsumowanie konferencji.

Medycyna coraz skuteczniej walczy z rakiem, na co duży wpływ ma rozwój współczesnej radioterapii. Napromienianie niszczy komórki nowotworowe, a największym wyzwaniem dla lekarzy i fizyków medycznych jest takie użycie promieniowania, aby jak największą dawkę dostarczyć do zmiany nowotworowej, zabezpieczając jednocześnie zdrowe tkanki.

Podczas leczenia nowotworów lewej piersi stosowana jest technika Deep Inspiration Breath Hold (DIBH) – napromienianie na głębokim (wstrzymanym) oddechu. W ten sposób zabezpieczane jest serce przed otrzymaniem dawki promieniowania, która zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań związanych z chorobami wieńcowymi.  Oszczędzane jest również lewe płuco. Zmniejsza się w ten sposób ryzyko wystąpienia powikłań mogących pojawić się za 10 albo nawet więcej lat po przeprowadzeniu terapii.

Skuteczność metody napromieniania ze wstrzymanym oddechem za cel badania obrała Magdalena Mucha, obecnie już absolwentka fizyki medycznej na Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie. Promotorem jej pracy magisterskiej była dr inż. Katarzyna Matusiak. Całość badań odbyła się w Centrum Radioterapii Amethyst w Krakowie pod opieką Krzysztofa Czai, kierownika Pracowni Fizyki Medycznej i Sylwii Pysklak, fizyka medycznego.

W celu zbadania różnicy w dawkach w sercu oraz płucu po stronie napromienianej Magdalena Mucha wykonała 40 radioterapeutycznych planów leczenia dla 20 pacjentek zakwalifikowanych do leczenia nowotworu piersi. W każdym przypadku powstały 2 plany – jeden przy zastosowaniu swobodnego oddechu (FB), drugi dla techniki wstrzymanego oddechu (DIBH). Pacjentki podzielone były na dwie grupy – z nowotworem ograniczonym do samej piersi (15 frakcji) i napromienianiem piersi wraz z sąsiadującymi węzłami chłonnymi (25 frakcji). Gotowe plany zostały poddane analizie statystycznej. Porównane zostały rozkłady dawki dla serca i płuca po stronie leczonej.

Wszystkie uzyskane wyniki wskazały wyższe wartości każdego z analizowanych parametrów w przypadku swobodnego oddechu (FB) w porównaniu do techniki na wstrzymanym oddechu (DIBH). Średnia dawka w sercu zmniejszyła się o ponad połowę w planie wykonanym techniką na wstrzymanym oddechu (DIBH), w porównaniu do planu na swobodnym oddechu (FB).

W podsumowaniu swojej pracy magisterskiej Magdalena Mucha napisała:

„Radioterapia nowotworów lewej piersi z wykorzystaniem techniki na wstrzymanym oddechu umożliwia znaczną redukcję średniej dawki w sercu u większości chorych, jak również wpływa na redukcję dawki w płucu po stronie leczonej, w porównaniu do radioterapii na swobodnym oddechu. Wymaga ona jednak ścisłej kontroli przebiegu leczenia oraz dobrze wyszkolonej kadry medycznej. Należy stale dążyć do doskonalenia przeprowadzania techniki DIBH oraz każdorazowo edukować chorą (nauka oddychania), w celu zapewniania odtwarzalności ruchu klatki piersiowej w czasie wdechu.”

W ramach współpracy z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w krakowskim  ośrodku odbędą się zajęcia praktyczne w ramach kursu CMKP dla lekarzy specjalizujących się w chirurgii szczękowo-twarzowej.

Kurs „Epidemiologia, rozpoznawanie oraz chirurgiczne i skojarzone leczenie złośliwych nowotworów części twarzowej czaszki oraz szyi” potrwa od 20 do 22 czerwca br. Biorą w nim udział rezydenci z całej Polski.  Przez trzy dni będą uczestniczyć w wykładach oraz zajęciach praktycznych – te ostatnie zaplanowane są m.in. w Centrum Radioterapii Amethyst.  W środę 20 czerwca poprowadzi je dr n.med. Michał Gontarz, natomiast następnego dnia rano lekarze rezydenci spotkają się na wykładzie z dyrektorem Centrum Radioterapii Amethyst, dr n. med. Marcinem Hetnałem.

W poniedziałek 1 kwietnia lek. med. Agata Romaniszyn, specjalista radioterapii onkologicznej poprowadzi wykład na temat leczenia nowotworów piersi. Wykład rozpocznie się o godzinie 17.00 w sali nr 5 budynku Collegium Medicum przy ulicy Kopernika 25 w Krakowie. Organizatorem spotkania jest Krakowskie Towarzystwo Amazonki.

Agata Romaniszyn jest członkiem zespołu medycznego Centrum Radioterapii Amethyst w Krakowie, przygotowała dla pacjentów i ich rodzin Poradnik brachyterapii.

Ważne jest, aby chorzy mieli dostęp do wiedzy. W raku piersi nowoczesne techniki – chirurgia i radioterapia, coraz częściej pozwalają na zastosowanie tzw. leczenia oszczędzającego, usuwany jest guz, ale pacjentka zachowuje pierś. Współczesne terapie onkologiczne to również rozwiązania indywidualne, ściśle dopasowane do historii choroby onkologicznej i innych chorób danej pacjentki. W obrębie samej radioterapii mamy sporą różnorodność metod, które są stosowane w terapii nowotworów piersi. Klasyczna teleradioterapia jest uzupełniania bądź całkowicie zastępowana brachyterapią (metoda napromieniania, gdy źródło promieniowania znajduje się bezpośrednio z mianie nowotworowej lub jej najbliższej okolicy).